ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΗ  ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ  ΕΥΡΥΤΑΝΙΑΣ

Ξεκινώντας από την εποχή της Τουρκοκρατίας, θα συναντήσουμε την Ευρυτανία διαιρεμένη σε δυο επαρχίες : α) την επαρχία Καρπενησίου, με έδρα το Καρπενήσι, και 85 χωριά, ( 25 βλαχοχώρια, 20 πολιτοχώρια, 16 του Σοβολάκου και 24 του Αποκούρου )  και β) την επαρχία Αγράφων, που περιελάμβανε 31 χωριά της ορεινής Θεσσαλίας και 40 Ευρυτανικά. Αυτή η διαίρεση συνεχίζεται ως την 3η Απριλίου 1833, που γίνεται μια η επαρχία, (περιλαμβάνοντας τις δυο προηγούμενες) και παίρνει την ονομασία «επαρχία Καλλιδρόμου», με έδρα το Καρπενήσι, που μετονομάζεται τότε σε «Καλλιδρόμη». Το 1836, (Β.Δ. της 20ης Ιουνίου 1836 “Περί διοικητικού οργανισμού”), η ίδια επαρχία μετονομάζεται σε Ευρυτανία, με έδρα πάντα την Καλλιδρόμη, που παραμένει έτσι μέχρι σήμερα, με μόνη αλλαγή στην ονομασία της έδρας από Καλλιδρόμη σε Καρπενήσι (Β.Δ. 5/12-45). Ο σχηματισμός των Δήμων της Επαρχίας Ευρυτανίας έγινε με το Β.Δ. της 18ης Σεπτεμβρίου 1836, το οποίο δεν δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Τότε σχηματίσθηκαν οι εξής δεκατρείς Δήμοι : 1. Οιχαλίας (Καρπενησίου), 2. Κτημενίων, 3. Ελλοπίας, 4. Κυφαίων, 5. Απεραντίων, 6. Αγραίων, 7. Πολιτοχωρίου, 8. Παρακαμπυλίων, 9. Αρακυνθίων, 10. Πετραίας, 11. Αμπλανιτών, 12. Ευρυτάνων (Καλλιδρομητών) και 13. Αγιοβλασιτών. Ένα μήνα μόλις μετά το Β.Δ. της 16ης Οκτωβρίου “Περί συγχωνεύσεως των δήμων της επαρχίας Καλλιδρόμης”, συγχωνεύει τους 13 δήμους της επαρχίας Ευρυτανίας σε επτά : 1. Οιχαλίας, 2. Κτημενίων, 3. Απεραντίων, 4. Αγραίων, 5. Αρακυνθίων, 6. Ευρυτάνων και 7. Παρακαμπυλίων.

Ο Δήμος Αγραίων ή Αγραΐδος

Πήρε το όνομά του από την αρχαία Αγραία ή Αγραϊδα. Είχε 1976 κατοίκους και πρωτεύουσα την Αγραΐδα (Κερασοχώρι) Αρχική του σύσταση είχε τα χωριά : Αγραϊς – Κεράσοβο (324 κάτοικοι), Μαραθιάς (339), Φραγκίστα (322), Βίνιανη (188), Έλσανη (Μαυρομάτα) (71), Χρύσου (429), Επισκοπή και Άγιος Γεώργιος (15), Παληοχώρι και Απηδιά και Βούλπη (35), Τατάρνας Μετόχι και Χοτένα και Παληοκάτουνο (253). Κατόπιν προσαρτήθηκε στον δήμο και ο πρώην δήμος Κυφαίων. Κατόπιν ο δήμος χωρίστηκε σε δύο τον δήμο Αγραίων και τον δήμο Αγράφων. Τελικά στο δήμο Αγραίων προστέθηκαν τα παρακάτω χωριά και οικισμοί: Βεσοκά, Κύφου, Στύλου και Σύχνικο, Φραγκίστες, Κουφάλα, Μύριον, Μονή Τατάρνας, Μονή διαλυμένη του Σωτήρος, Μονή διαλυμένη του Παρκιού, Μονή Γενέθλιος Θεοτόκου, Γάμβραινα, Κρέντη, Γέφυρα Μανώλη, Τροβάτο, Νεοχωράκι, Μονές Σάϊκας, Αγίου Ιωάννου, Αγίου Δημητρίου και Τατάρνα.

ΝΕΟΤΕΡΗ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞH

Με τη σημερινή της μορφή και ονομασία η Ευρυτανία καθορίστηκε για πρώτη φορά το 1899, για να γίνει νομός με το Ν.Δ. 2188/1943. Έτσι, κατά την απογραφή του 1971, ο νομός αποτελούσε μια επαρχία, της Ευρυτανίας, με έναν Δήμο, του Καρπενησίου και είχε 87 κοινότητες με 180 οικισμούς. Ο ν. Ευρυτανίας “ακρωτηριάστηκε”  δυο φορές  : α) το 1912 όταν με το  Β.Δ. της 31-8-1912, “Περί αναγνωρίσεως Δήμων & Κοινοτήτων στο Ν. Αιτωλίας & Ακαρνανίας”, οι οικισμοί (του τ. Δήμου Παρακαμπυλίων) Αγ. Βλασίου, Αγ. Τριάδας, Χούνης, Αράχωβας, Καστανούλας, Τέρνοβας και Σαριάδας υπήχθησαν στην επαρχία Τριχωνίδας του Ν. Αιτωλοακαρνανίας  και β) στα μέσα Ιουλίου του 1974με το (Ν.Δ. 479/2-7-74 ΦΕΚ 187 τ. Α’), όταν οι οικισμοί (του τ. Δήμου Δολόπων ) Καρβασαρά, Καρύτσας Δολόπων, Καροπλεσίου, Μολόχας, Μπελοκομύτη, Νεράϊδας (Σπινάσας) υπήχθησαν (διοικητικά) στο Νομό Καρδίτσας…

1)Σχέδιο Καποδίστριας

Το 1994, με το Ν. 2539/ 4-12-1997, (“Καποδίστριας”), δημιουργήθηκαν οι σημερινοί 11 δήμοι που συγκροτούν το νομό Ευρυτανίας με πληθυσμό 32.000  κατοίκους (απογραφή 2001) και έκταση 1870 τετραγωνικά χιλιόμετρα, (από 2047 που ήταν πριν).

Οι 11 δήμοι που προέκυψαν από τις συγχωνεύσεις (“Καποδίστρια”) είναι:

Καρπενησίου,Κτημενίων, Ποταμιάς, Προυσσού,Φουρνά,Φραγκίστας,Δομνίστας,Απεραντίων,Βίνιανης,Αγράφων,Ασπροποτάμου

2)Πρόγραμμα Καλλικράτης

Με το νέο Πρόγραμμα Καλλικράτης (ή Σχέδιο Καλλικράτης Ν3852/2010) μεταρρυθμίστηκε η διοικητική διαίρεση της Ελλάδας και επανακαθορίστηκαν τα όρια των αυτοδιοικητικών μονάδων, ο τρόπος εκλογής των οργάνων και οι αρμοδιότητές τους. Με βάση αυτόν διεξήχθησαν και οι αυτοδιοικητικές εκλογές του ιδίου έτους. Στη πλήρη μορφή του τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 2011. Ο νομός μας χωρίστηκε σε δύο δήμους: το δήμο Καρπενησίου και το δήμο Αγράφων. Ανήκουν στην Περιφερειακή Ενότητα Ευρυτανίας και αυτή με τη σειρά της στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας(πρωτεύουσα Λαμία).

Έτσι πλέον το χωριό μας ανήκει στον Διευρυμένο Δήμο Αγράφων (έδρα Κερασοχώρι)  ο οποίος αριθμεί  5 δημοτικές ενότητες οι οποίες αντιστοιχούν στους  5  καταργηθέντες  Δήμους (Βίνιανης,Απεραντίων,Αγράφων ,Ασπροποτάμου,Φραγκίστας)συνολικού πληθυσμού 13.604 (απογραφή 2001).

 

 Διοικητικά – Δημογραφικά στοιχεία της Χρύσως

Η Χρύσω από το 1879 μέχρι το 1912 που αναγνωρίστηκε σαν κοινότητα, ήταν περιοχή του Δήμου Αγραίων. Η κοινότητα Χρύσου, όπως ονομαζόταν τότε, προήλθε από τον Δήμο Αγραίων και αναγνωρίστηκε με το Β.Δ. 31-8-1912 (ΦΕΚ Α 261/1912). Ο πληθυσμός του χωριού και των συνοικισμών του σύμφωνα με τις απογραφές ήταν:

Έτος	Σύνολο	Άνδρες	Γυναίκες
1879	487	258	229
1889	512	258	254
1907	612	–	–
1920	649	312	337
1928	717	346	371
ΧΡΥΣΩ	306	140	166
Αγ. Δημήτριος	81	48	33
Γάβρινα	113	67	64
Γούρδεση	44	22	22
Μακρυνιάγκου	73	31	42
Μέγα χωράφι	82	38	44
1940	798	387	411
ΧΡΥΣΩ	487	243	244
Αγ. Δημήτριος	108	49	59
Γάβρινα	133	63	70
Μακρυνιάγκου	70	32	38

Το 1947 αποσπάστηκαν από την κοινότητα Χρύσως οι συνοικισμοί Άγιος Δημήτριος, Γάβρινα και Μακρυνιάγκου και απάρτισαν την κοινότητα Αγίου Δημητρίου με το Β.Δ. 24-4-1947 (ΦΕΚ Α 98/1947). Παρέμειναν και ως σήμερα αποτελούν την τοπική κοινότητα Χρύσως οι συνοικισμοί Γούρδεση και Μέγα Χωράφι και στις νεότερες απογραφές ο συνολικός πληθυσμός εμφανίζεται ως εξής:

Έτος	1951	316 κάτ.
Έτος	1961	290  >>
Έτος	1971	144  >>
Έτος	1981	114  >>
Έτος	1991	83   >>
Έτος	1995	55   >>
Έτος	2001	147  >>
Έτος	2011	181  >>