(του Αντώνη Καρανίκα)

ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ, ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ, ΕΙΚΟΝΙΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΙΕΡΑ ΚΕΙΜΗΛΙΑ
ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΜΑΣ

Η μακραίωνη ιστορία του χωριού μας έχει αδιάψευστους μάρτυρες τα πολυπληθή μνημεία του, που μαρτυρούν όχι μόνο την παλαιότητά του, αλλά και την ακμάζουσα πολιτισμική του πορεία. Κυρίαρχα μνημεία ανάμεσα στα άλλα, είναι αναμφισβήτητα οι εκκλησίες και τα μοναστήρια του, κυρίως λόγω του μεγάλου αριθμού τους σ’ έναν σχετικά περιορισμένο εδαφικά χώρο.

Η υψηλή πυκνότητά τους ενδέχεται να οφείλεται στην ανάδειξη της περιοχής, σε κάποια ιστορική περίοδο, ως μοναστικού τόπου ή στην πιθανή συνήθεια κάθε ευρύτερης οικογένειας (τύπου φάρας) να διαθέτει τη δική της  εκκλησία,  στην οποία  τιμούσε τον προστάτη άγιό της και που στον οποίο ίσως αντιστοιχούσε το πλέον συχνόχρηστο όνομα της οικογένειας.(Παρατηρείται στις οικογένειες του χωριού που κατοικούν κοντά σε κάποιο ναό να έχουν δώσει σε κάποιο μέλος τους το όνομα του αντίστοιχου αγίου/ας). Εξάλλου στις ορεινές περιοχές, η γεωγραφική κατανομή του τοπικού πληθυσμού πολλές φορές είχε τη μορφή των ‘’οικογενειακών’’ συνοικισμών.

Πιθανή επίσης περίπτωση μπορεί να αποτελεί η εκδοχή σύμφωνα με την οποία κάθε οικογένεια ή ομάδα κατοίκων της περιοχής, διωκόμενη από εχθρούς, κυρίως της Τούρκους (υπάρχουν βεβαιωμένες παρόμοιες μετακινήσεις πληθυσμών προερχόμενων από την περιοχή της Ηπείρου προς τα μέρη του χωριού μας και γενικότερα προς την Ευρυτανία) όταν εγκαθίστατο στον τόπο αυτό, έχτιζε ναό σε ένδειξη πίστης, αλλά και ανταπόδοσης στον τιμώμενο άγιο για τη σωτηρία της, καθώς και για ένα νέο ευτυχέστερο ξεκίνημα ζωής.

Όλες οι παραπάνω εκδοχές στερούνται  ιστορικής τεκμηρίωσης και αποτελούν εκτιμήσεις που βασίζονται σε αχνές ενδείξεις και τοπικές παραδόσεις. Η δε ανεύρεση νεκροταφείων στον περιβάλλοντα χώρο σχεδόν κάθε ναού του χωριού μας είναι μεν μια ιστορική πηγή, που όμως δεν έχει μελετηθεί και αξιολογηθεί περαιτέρω και ως εκ τούτου μπορεί να συνηγορήσει υπέρ κάθε περίπτωσης από τις προαναφερόμενες και επομένως δε μπορεί να προκριθεί ως επικρατέστερη κάποια εξ αυτών.

Οι εκκλησίες μας  παρουσιάζουν ενδιαφέρον από αρχιτεκτονικής άποψης και είναι οι περισσότερες ρυθμού Βασιλικής, χωρίς τρούλο. Έχουν κατ’ ανάγκη, λόγω φθορών, επισκευαστεί σε κάποια τμήματά τους, χωρίς  περιττές επεμβάσεις όμως και με σεβασμό στην παράδοση και στην  αρχική αισθητική της  κατασκευής τους. Είναι μεσαίου μεγέθους πέτρινα, κεραμοσκεπή και πλακόστρωτα  κτίσματα και διαθέτουν οριοθετημένο  αύλειο χώρο. Κάποιες είχαν ή έχουν  μικρό κωδωνοστάσιο, ανερχόμενο ως προέκταση της δυτικής πλευράς τους.

Ξεχωρίζουν  για την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική τους, η εκκλησία της Παναγίας που η κατασκευή της ανάγεται μάλλον στους  ύστερους βυζαντινούς χρόνους ή στους πρώτους μεταβυζαντινούς, η Αγία Παρασκευή για το ιερό της και την κρύπτη της, η εκκλησία των αγίων Ταξιαρχών γιατί σύμφωνα με την παράδοση είναι η αρχαιότερη του χωριού και η εκκλησία του Αγίου Σεραφείμ που είναι μεν νέο κτίσμα, αλλά σε  απαράμιλλου  κάλλους φυσικό τοπίο.

Ο συνολικός αριθμός των κτισμάτων που μαρτυρούν εκκλησίες, ανεξάρτητα απ’ την κατάσταση που βρίσκονται, συμπεριλαμβανομένων και των μοναστηριών αλλά και των παλαιών εικονισμάτων ανέρχεται περίπου στα είκοσι (20)!  Ονομαστικά είναι: Ο ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (Η Παναγία), ο Άγιος Νικόλαος, ο Άγιος Χαράλαμπος, η Αγία Παρασκευή και ο Άγιος Γεώργιος που βρίσκονται στο λόφο Πυργάκι νοτιοανατολικά στην άκρη του χωριού (η παράδοση αναφέρει ότι στην κορυφή του λόφου υπήρχε εκκλησάκι αφιερωμένο στους Αγίους Κων/νο και Ελένη), ο Άγιος Δημήτριος και οι Άγιοι Ταξιάρχες κεντρικά του χωριού, οι Άγιοι Θεόδωροι και ο Άγιος Αθανάσιος ανατολικά και δυτικά αντίστοιχα περιμετρικά του χωριού, το εικόνισμα του πολιούχου μας Αγίου Σεραφείμ και η ομώνυμη νεόκτιστη εκκλησία του στην ανατολική είσοδο του χωριού στη θέση Σούιλα, ο Προφήτης Ηλίας στον ομώνυμο λόφο και το εικόνισμά του στο δρόμο προς το χωριό Άγιος Δημήτριος καθώς και το εικόνισμα Σταυρός, το ερειπωμένο μοναστήρι Παλαιομονάστηρο στη θέση Κιτσέλα ή Κουτσέλα βόρεια του χωριού(πιθανόν προς τιμή του αγίου Βλασίου), το εικόνισμα του Αγίου Κων/νου και η νεόκτιστη εκκλησία του στον ίδιο χώρο στην περιοχή του συνοικισμού Γούρδεση όπως επίσης τα ολοσχερώς ερειπωμένα μοναστήρια Καλογερικό και  Παλιοκλήσι στην πλαγιά απέναντι από τη Γούρδεση (περιοχή μεταξύ Μηλιάς και Μακρύλακα), το εικόνισμα του Σταυρούλη στη ράχη της περιοχής Λακώματα δυτικά του χωριού και το εικόνισμα του Αγίου Νικολάου λίγο πριν φτάσουμε στον  Άγιο Σεραφείμ με κατεύθυνση προς το χωριό.

[Στη συνέχεια γίνεται  μια προσπάθεια παρουσίασης κάθε ναού χωριστά. Εκτός του ναού της Παναγίας, η παρουσίαση για τους άλλους ναούς θα είναι σύντομη και εφόσον υπάρχουν κάποια στοιχεία, έστω κι ελάχιστα. Πληρέστερα στοιχεία για κάποιους ναούς  υπάρχουν σε παλαιά τεύχη της εφημερίδας μας που γράφτηκαν από το δάσκαλο Χαράλαμπο Μπετχαβά και τα οποία μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα μας στην επιλογή «εφημερίδα». Για τα ιερά κειμήλια που φυλάσσονται από αιώνων στο χωριό μας, θα γίνει σύντομα ιδιαίτερο αφιέρωμα με πλούσιο υλικό]

ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ

Η ΚΟΙΜΙΣΗ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ (Η ΠΑΝΑΓΙΑ)

Είναι κτισμένη σε δεσπόζουσα θέση στο λόφο Πυργάκι  απ΄ όπου «εποπτεύει» και προστατεύει όλο το χωριό που απλώνεται μπροστά της. Δεν απέχει ούτε εκατό μέτρα απ’ την πλατεία του χωριού και εύκολα ανεβαίνει κανείς ακολουθώντας το ανηφορικό καλντερίμι.

Είναι μεγαλοπρεπές κτίσμα και ξεχωρίζει λόγω του μεγέθους της και της περίοπτης θέση της, αλλά και για το υπέροχο φυσικό τοπίο του λόφου που την περιβάλλει. Στους πρόποδες του ίδιου λόφου, αλλά σε χαμηλότερο ύψος, υπάρχουν άλλες τέσσερις εκκλησίες,  μία εκ των οποίων ερειπωμένη.

Η κατασκευή της ανάγεται στους ύστερους βυζαντινούς χρόνους ή στους πρώτους μεταβυζαντινούς. Αυτό το μαρτυρά η βυζαντινή τεχνοτροπία της αρχιτεκτονικής της και κάποιες εικόνες του τέμπλου της που αναγράφουν χρονολογίες κοντά στο 1530.

Συγκεκριμένα ο ναός είναι ρυθμού βασιλικής χωρίς τρούλο. Έχει χτιστεί σε τρεις φάσεις σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Στην πρώτη φάση χτίστηκε ο αρχικός ναός και επεκτάθηκε ή και επισκευάστηκε μετέπειτα σε δύο άλλες φάσεις, προφανώς για να έχει μεγαλύτερη χωρητικότητα. Η τελευταία επέκταση έγινε το 1930.

Τότε χτίστηκε πάνω στον ενισχυμένο τοίχο της δυτικής εισόδου, διώροφο πέτρινο καμπαναριό με τρείς θέσεις για καμπάνες, που όμως έπαθε σοβαρές ζημιές με το σεισμό του 1966 και κατεδαφίστηκε. Αντί για αυτό, κτίστηκε ξεχωριστά το μεγάλο καμπαναριό που υπάρχει και σήμερα.

Ο αρχικός ναός κτίστηκε με βυζαντινή τεχνοτροπία δηλ. μια σειρά πέτρα και μια σειρά συμπαγές λεπτό τούβλο. Το συγκολλητικό υλικό (η λάσπη) ήταν ένα μείγμα χώματος, ασβέστη και ψιλού χαλικιού από στουρναρόπετρα, το οποίο με το πέρασμα του χρόνου αποκτά ιδιότητες μεγάλης αντοχής, αλλά και ελαστικότητας σε περίπτωση σεισμού. Το μυστικό του πιθανώς να ήταν οι αναλογίες των συστατικών του.

Το ιερό εσωτερικά φέρει τρεις καμάρες και εξωτερικά έχει σχήμα τραπεζίου με πολλαπλά τόξα και καμάρες. Σχήμα τόξου επίσης έχουν τα παράθυρα και οι πόρτες. Οι αρχικές τοξωτές πόρτες έχουν κτιστεί, αφού άνοιξαν άλλες μεγαλύτερες κατά την επέκταση. Διακρίνονται όμως καθαρά στη θέση και το σχήμα.

Ήταν σκεπασμένος με κεραμίδια που έβγαιναν στη θέση «Κάμπος-Κεραμιδαριό» κοντά στο χωριό. Στην αυλή υπήρχε μεγάλο σκέπαστρο φτιαγμένο από χοντρή ξυλεία βελανιδιάς (δένδρινη) και ήταν σκεπασμένο κι αυτό με κεραμίδια. Σήμερα το σκέπαστρο αυτό δεν υπάρχει και τα παλιά κεραμίδια της σκεπής έχουν αντικατασταθεί λόγω φθορών. Έχει προστεθεί στην πλακόστρωτη πλέον αυλή και μια μικρή πέτρινη βρύση.

Στο εσωτερικό του ναού μπορεί να μπει κανείς από τη μία εκ των δύο θυρών, μία δυτική και μία βόρεια. Μπαίνοντας από τη βόρεια είσοδο που είναι και η κύρια, υπάρχουν δύο μεγάλα μπρούτζινα μανουάλια αριστερά μας, ενώ δεξιά μας είναι το «παγκάρι» και πίσω απ΄ αυτό υπάρχει μεγάλος και υπερυψωμένος κατά δύο σκαλιά χώρος, με ξύλινο δάπεδο, που χρησιμεύει ως γυναικωνίτης. Στο βάθος αυτού του χώρου υπάρχει σκάλα που οδηγεί σε πατάρι, που είναι αντίστοιχου μεγέθους με προστατευτικό πολυημικυκλικό ξύλινο κιγκλίδωμα με περίτεχνα σχέδια και στο κέντρο το δικέφαλο αετό.

Αριστερά της κύριας εισόδου υπάρχει ο υψηλός άμβωνας και το κεντρικό τμήμα του ναού,  που χωρίζεται κατά ένα μέρος του σε τρία κλίτη – κατά το πρότυπο του ρυθμού της βασιλικής – από τα αντικριστά προσκυνητάρια με εικόνες της Παναγίας και του αγίου Σεραφείμ, τις βάσεις για τα εξαπτέρυγα αριστερά και «στασίδια» εκατέρωθεν. Τα διαχωριστικά αυτά ολοκληρώνονται με δύο ημίψηλους ξύλινους τετράγωνους κίονες. Το μεσαίο κλίτος είναι και το πλατύτερο. Στασίδια υπάρχουν επίσης κατά μήκος και των δύο πλευρών του ναού με προσανατολισμό προς το μεσαίο κλίτος.

Στη συνέχεια του δεξιού προσκυνηταριού κρέμεται σε ειδική βάση, μεγάλη ξύλινη περικέντητη ανοιγόμενη κορνίζα, μέσα στην οποία είναι τοποθετημένο το πανί του επιταφίου. Το πανί του επιταφίου είναι πραγματικό έργο τέχνης σπουδαίας αξίας και είναι περιστόλιστο βελούδο  χρυσοκέντητο και ασημοκέντητο, με  το ιερό σώμα του Χριστού, το πρόσωπό Tου και τα πρόσωπα όσων εικονίζονται κοντά του να είναι ζωγραφιστά πάνω σε φύλλο χαλκού. Έχει έρθει από την Κων/πολη, από Χρυσιώτες που εργάζονταν εκεί σε παλαιότερους χρόνους. Οι διαστάσεις του είναι σχεδόν δύο μέτρα μήκος επί ένα πλάτος.

Στο τέλος των διαχωριστικών σειρών ο χώρος είναι ενοποιημένος και ανοικτός. Αριστερά και δεξιά υπάρχουν τα ξύλινα καγκελόφρακτα «ψαλτήρια». Κάθε αναλόγιο διαθέτει δύο θέσεις ψαλτών. Λίγο πριν το δεξιό ψαλτήρι βρίσκεται ο δεσποτικός θρόνος.

Το ξυλόγλυπτο, πολύχρωμο, αλλά και χρυσοποίκιλτο τέμπλο με τις πολυάριθμες, πανέμορφες και λαμπερές εικόνες του και τις συμβολικές παραστάσεις με την άμπελο,  πουλιά και δράκους  και το υπέροχο σκαλιστό και ζωγραφιστό  βημόθυρο,  στέκουν στο βάθος του ναού και σε ύψος πλέον των έξι μέτρων με βυζαντινή μεγαλοπρέπεια και επιβλητικότητα.

Οι εικόνες του είναι φορητές αλλά και σταθερές, με χρονολογίες  από του 16ου μέχρι και του 17ου αιώνα περίπου. Κάποιες προϋπήρχαν του τέμπλου, το οποίο φέρει χρονολογία κατασκευής σκαλισμένη στα ελληνικά, πάνω από την αριστερή είσοδό του και στα αραβικά, πάνω απ’ την ωραία πύλη, το 1732. Δεσπόζει στην κορυφή του τέμπλου ο περίτεχνος σταυρός, σκαλιστός και ζωγραφιστός, ενιαίος με το σώμα του τέμπλου. Στο εσωτερικό του ιερού βήματος διακρίνεται η Αγία Τράπεζα.

Σηκώνοντας ψηλότερα τα μάτια μας παρατηρούμε στο μέσο του ταβανιού την εικόνα του παντοκράτορα και στις άκρες τις εικόνες των αποστόλων.  Το τμήμα του ταβανιού που φέρει τις εικόνες αυτές είναι ελάχιστα «κατεβασμένο» σε σχέση με το υπόλοιπο και περιστοιχίζεται με κορνίζα. Από την οροφή επίσης κρέμονται οι τρεις πολυέλαιοι του ναού.

Το δάπεδο είναι πλακόστρωτο με τετράγωνες  χοντρές και λείες πλάκες. Στο μέσο  είναι σκαλισμένος  ο δικέφαλος αετός. Σε μερικά σημεία του πλακόστρωτου διακρίνονται έντονες σκουρόχρωμες φθορές στην επιφάνεια των πλακών. Οι φθορές αυτές προέρχονται από φωτιές που άναψαν στο εσωτερικό του ναού για να ζεσταθούν από τον κρύο καιρό, την εποχή του δεύτερου αντάρτικου (περίπου 1947-48), κάποιοι αντάρτες που έτυχε να περάσουν απ’ το χωριό. Πιθανώς λόγοι επιβίωσης τους ανάγκασαν να κάνουν κάτι τέτοιο και όχι ασέβεια προς την εκκλησία.

Η εσωτερική τοιχοποιία του ναού είναι καλυμμένη  με σοβά, όμως σε μερικά σημεία του ιερού που έχει αφαιρεθεί ο σοβάς,  έχει αποκαλυφθεί η βυζαντινή του τεχνοτροπία. Το τέμπλο του ναού και οι εικόνες του σχετικά πρόσφατα (1998) έχουν συντηρηθεί με ευθύνη της πρώην εφορείας βυζαντινών αρχαιοτήτων Λάρισας και έτσι αναδείχτηκε και πάλι η ομορφιά του. Χρίζουν όμως εκ νέου συντήρηση λόγω των ιδιαίτερων  συνθηκών στο εσωτερικό του ναού (κυρίως λόγω υπερβολικής υγρασίας).

Στις 15 Αυγούστου τιμάται η Κοίμηση της Θεοτόκου και γίνεται το θρησκευτικό πανηγύρι.  Συγκεντρώνει πλήθος κόσμου κυρίως από τα γύρω χωριά, γιατί είναι από τα λίγα πανηγύρια που κρατούν τον παραδοσιακό τους χαρακτήρα ως ημερήσια, αν και ξεκινά από το προηγούμενο βράδυ και τελειώνει το επόμενο πρωί έχοντας έτσι διήμερη διάρκεια.

[Λεπτομερή εργασία για την αρχιτεκτονική του ναού έχει εκπονήσει η χωριανή μας  αρχιτέκτων – μηχανικός κ. Ιωάννα Καράνη και την οποία την παρουσίασε στο χωριό μας το καλοκαίρι του 2009.]

ΑΓΙΟΙ ΤΑΞΙΑΡΧΕΣ

Εικάζεται ως η παλαιότερη εκκλησία του χωριού. Είναι ρυθμού βασιλικής και βρίσκεται ΒΔ της πλατείας και σε απόσταση λίγων βημάτων.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το χτίσιμό της καθότι η καμάρα της είναι από πουρί λαξευμένο και έχει εντοιχισμένες άδειες στάμνες για αύξηση της ακουστικότητας, κάτι που πετυχαίνεται εντυπωσιακά.

Διέθετε δικό της νεκροταφείο, αφού βρέθηκαν λίθινοι τάφοι τριγύρω. Έπαθε ζημιές από το σεισμό του 1966, αλλά αποκαταστάθηκαν πλήρως.

Η παράδοση λέει πως εδώ μόνασε η καλόγρια Χρύσω που ήταν ιατρός – βοτανολόγος της εποχής και από αυτήν πήρε το όνομά του το χωριό, αφού συνέρεε πολύς κόσμος για παροχή ιατρικών υπηρεσιών κι έτσι έμεινε η φράση: «πάμε στη Χρύσω».

Η ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

Βρίσκεται στους πρόποδες του λόφου Πυργάκι, νότια της πλατείας και σε απόσταση πενήντα μέτρων απ’ αυτή, στην αρχή του περιπάτου προς Αϊ-Γιώργη. Κτίστηκε στις αρχές του 17ου αιώνα (ίσως το 1612 όπως αναγράφεται σε παλιές εικόνες) και είναι ρυθμού βασιλικής.

Ιδιαίτερη τεχνική παρουσιάζει το εξωτερικό μέρος του ιερού της με τα πολλαπλά τόξα και ιδιαίτερο ενδιαφέρον επίσης παρουσιάζει η μέχρι πρότινος μυστική υπόγεια έξοδος από κρύπτη μέσα από το ιερό, που οδηγεί προς το οστεοφυλάκιο που βρέθηκε πίσω του και σήμερα είναι εμφανές. Η στοά αυτή πιθανώς συνεχιζόταν, άγνωστο προς τα πού. Υπάρχει παράδοση που λέει ότι κάποιες εκκλησίες του χωριού επικοινωνούσαν μεταξύ τους με υπόγειες στοές και ίσως και με κάποιον απ΄ τους δύο πύργους-φρούρια που υπήρχαν κάποτε.

Γύρω απ΄ το ναό βρέθηκαν τυχαία λίθινοι τάφοι, κάτι που δείχνει ότι η εκκλησία είχε   δικό της νεκροταφείο.

Κατά την παράδοση, χτίστηκε με χρηματοδότηση του χωριανού μας «Μανώλη», φτωχού κατοίκου αρχικά, που κάποια στιγμή όμως η τύχη τον ευνόησε, αφού βρήκε ένα ολόκληρο καζάνι λίρες όταν μια μέρα κυλούσε ξύλα σε κάποια πλαγιά. Ο ίδιος χρηματοδότησε την κατασκευή του ξακουστού «γεφυριού του Μανώλη» στον Αγραφιώτη ποταμό και την Αγία Παρασκευή επίσης στο χωριό Βραγγιανά (Παρασκευή έλεγαν τη γυναίκα του).

Η εκκλησία μας αρχικά ήταν αγιογραφημένη με υπέροχες τοιχογραφίες εξ ολοκλήρου, αλλά δυστυχώς σήμερα δε σώζονται αφού οι Ιταλοί κατακτητές την έκαψαν στις 6-12-1942 μαζί με όλο το χωριό.
Κατόπιν επισκευάστηκε, αλλά έπαθε εκ νέου ζημιές με το σεισμό του 1966. Σήμερα πλέον λειτουργεί σε άριστη κατάσταση και αποτελεί στολίδι του χωριού μας.

ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ

Από τους παλαιούς ναούς του χωριού. Βρίσκεται λίγα μέτρα πριν την πλατεία, απέναντι απ΄ το σχολείο.
Κάηκε από τους Ιταλούς το  ΄42 και ήταν ο πρώτος ναός που επισκευάστηκε πρόχειρα αμέσως μετά για να στεγάσει το σχολείο. Ζημιές έπαθε και από το σεισμό του ΄66. Επισκευάστηκε κατόπιν πλήρως με πρωτοβουλία του Χαράλαμπου Μπετχαβά και τη στήριξη του εκκλησιαστικού συμβουλίου και έκτοτε λειτουργεί κανονικά.

ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

Βρίσκεται νότια της πλατείας, στους πρόποδες του λόφου Πυργάκι, λίγο ψηλότερα από την Αγία Παρασκευή. Ήταν  μεγάλο κτίσμα, βασιλικού ρυθμού, πλακόστρωτο και αγιογραφημένο με τοιχογραφίες.
Σήμερα δε σώζεται καμία απ’ αυτές και οι παλιές εικόνες του τέμπλου φυλάσσονται στην εκκλησία της Παναγίας.
Κάηκε μερικώς από τους Ιταλούς το ΄42 (πρόλαβαν κι έσβησαν τη φωτιά) και αργότερα μίκρυναν κατά δύο μέτρα τη δυτική του πλευρά για να περάσει ο αμαξωτός δρόμος που στη συνέχεια εγκαταλείφθηκε. Ανακαινίστηκε πλήρως και στις 6-12-1999 επαναλειτούργησε, ανήμερα της γιορτής του.

ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

Στην άκρη του ομώνυμου περίπατου και υπερυψωμένο, σε περίοπτη θέση με θέα προς όλο το χωριό, είναι το πρώτο κτίσμα που αντικρίζει κανείς μπαίνοντας στο χωριό από το δρόμο στα Σούϊλα. Είναι το εκκλησάκι του Αϊ Γιώργη, δίπλα στο νεκροταφείο.

Είναι παλιά εκκλησία. Σε κάποια εικόνα της αναγράφεται η χρονολογία 1812. Καταστράφηκε από το σεισμό του ΄66 και ανακαινίστηκε και ξαναλειτούργησε το 1975.

ΑΓΙΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ

Ανήκει στα ξωκλήσια του χωριού μας και βρίσκεται λίγες εκατοντάδες μέτρα από το κέντρο του χωριού, δυτικά, στο δρόμο για Λιντίνα-Ασημίνικα-Λακώματα. Ήταν αρχικά μέτριο κτίσμα, ρυθμού βασιλικής και είχε μικρό σκεπαστό τρούλο.

Στα χρόνια της Κατοχής χρησιμοποιήθηκε ως μπαρουταποθήκη. Ερειπώθηκε αργότερα, αλλά χάρη στις φιλότιμες προσπάθειες πολλών χωριανών με πρωτοστατούντα τον Ηλία Α. Καρανίκα επισκευάστηκε πλήρως και είναι λειτουργήσιμος.

Το πανέμορφο τοπίο με ψηλά πουρνάρια και πλατάνια, το πάνω αυλάκι που περνά στα πόδια του, το ποτάμι του Χρυσιώτη λίγο πιο κάτω και τα έλατα των απέναντι πλαγιών, το καθιστούν τοπίο ιδιαίτερου κάλλους και η επίσκεψη σ’ αυτό σε συνδυασμό με το άναμμα του κεριού και τη μυρωδιά του, φέρνει στην ψυχή του επισκέπτη γαλήνη και αίσθηση προσέγγισης του θείου.

ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΗΛΙΑΣ

Βρίσκεται στον ομώνυμο λόφο ΒΑ του χωριού στο δρόμο προς το χωριό Άγιος Δημήτριος. Εκεί στην κορυφή, ανάμεσα σε αιωνόβια δέντρα όπως θεόρατα πουρνάρια, δρύες, μεράντζες κι έλατα, στέκει για αιώνες – κανείς δε γνωρίζει πόσο – κι αποτελεί και σήμερα αγαπημένο προορισμό κυρίως ανήμερα της γιορτής του στις 20 του Ιούλη που γίνεται και το ημερήσιο πανηγύρι του, αλλά και  κάθε άλλη φορά που κάποιος πιστός ή περιπατητής αποφασίσει να ανέβει το σκιερό δρομάκι της πλαγιάς του. Λίγο πιο κάτω απ’ την κορυφή υπάρχει ένα ίσιωμα που το λένε «Χοροστάσι». Εκεί στήνονταν στα παλιά χρόνια το γλέντι στη γιορτή του αγίου. Λειτουργία γινόταν και κάθε Παρασκευή της Διακαινησίμου.

Ανακαινίστηκε από τις σοβαρές ζημιές του σεισμού του ΄66 αρκετά χρόνια αργότερα με πρωτοβουλία του Ταξιάρχη Καράνη και του Λουκά Καρανίκα με την επίβλεψη του Χαράλαμπου Μπετχαβά. Σήμερα είναι σε άριστη κατάσταση, λειτουργείται κάθε χρόνο στη γιορτή του και κάθε μέρα περιμένει στωικά τον απρόσμενο επισκέπτη κοιτώντας από ψηλά.

ΑΓΙΟΙ ΘΕΟΔΩΡΟΙ

Βρίσκεται στους πρόποδες του λόφου του Προφήτη Ηλία και του λόφου της Κιτσέλας. Βλέπει ολόκληρο το χωριό από τη θέση αυτή καθώς αγναντεύει δυτικά. Μπροστά του απλώνονται τα ομώνυμα χωράφια ιδιοκτησίας της οικ. Δημοσθ. Τριανταφύλλου.

Παλαιός ναός κι αυτός, μικρού μεγέθους, καταστράφηκε από τους σεισμό του ΄66. Ανακαινίστηκε και λειτουργεί με πρωτοβουλία της Αικατερίνης Σανούλη – Τριανταφύλλου.

Αποτελεί εύκολο κι ευχάριστο προορισμό για πρωινό ή απογευματινό περίπατο.

ΑΓΙΟΣ ΣΕΡΑΦΕΙΜ

Είναι ο πολιούχος του χωριού μας. Ο Άγιος Σεραφείμ γεννήθηκε στην Πεζούλα Καρδίτσας, μόνασε στη μονή Κορώνης Καρδίτσας κι αργότερα έγινε επίσκοπος Φαναρίου και Νεοχωρίου Καρδίτσας. Κατά την επανάσταση του Σκυλόσοφου το 1601 θανατώθηκε μαρτυρικά από τους Τούρκους. Η κομμένη του κεφαλή βρέθηκε στον Πηνειό ποταμό από ψαράδες που έβλεπαν κάποιο φως κάθε βράδυ ανάμεσα στις καλαμιές.

Η Αγία Κάρα κατέληξε στη μονή Κορώνης και τη χρονιά της επανάστασης του 1821 για λόγους προστασίας μεταφέρθηκε και κρύφτηκε στη σπηλιά στα «Σούιλα» στην είσοδο του χωριού μας μαζί με άλλα κειμήλια από καλόγερους του μοναστηριού.

Πολλά χρόνια αργότερα οι καλόγεροι από τη μονή ήρθαν και πήραν τα ιερά κειμήλια και από τότε το χωριό μας απέκτησε το προνόμιο να θεωρείται η δεύτερη πατρίδα του αγίου και τον ανακήρυξε πολιούχο του.

Έκτοτε κάθε χρόνο έρχεται η Αγία Κάρα στο χωριό μας με τη συνοδεία καλόγερου και τελείται λειτουργία και δοξολογία προς τιμή του αγίου. Παραμένει για μέρες  φιλοξενούμενη από τα νοικοκυριά του χωριού, μεταδίδοντας τους τη θεία χάρη της.

Εικόνισμα του αγίου κτίστηκε το 1932 στη θέση που βρέθηκαν τα ιερά του κειμήλια, για το οποίο μάλιστα χρησιμοποιήθηκαν πέτρες από το μνήμα του Βελή Γκέκα που υπήρχε σε χωράφι κάποιου Μούτσελου χαμηλά στο χωριό και το χάλασαν για να σπείρουν το χωράφι.

Ο ηγούμενος της Μονής Κορώνης θέλησε να κτίσει εκκλησία στο σημείο αυτό το 1946, αλλά λόγω της κατάστασης (εμφυλίου πολέμου) δεν ευοδώθηκε η προσπάθειά του.

Το έργο ολοκλήρωσε με αξιοθαύμαστο τρόπο το 1991-1994 ο χωριανός μας δάσκαλος Χαράλαμπος Μπετχαβάς, φτιάχνοντας το πανέμορφο εκκλησάκι που βλέπουμε σήμερα κουρνιασμένο στα βράχια, μέσα σε απαράμιλλης ομορφιάς φυσικό τοπίο και όλοι οι διαβάτες στέκονται, το θαυμάζουν και το προσκυνούν.

ΑΓΙΟΙ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΙ ΕΛΕΝΗ

Στο συνοικισμό του χωριού μας Γούρδεση, πλάι στον αυτοκινητόδρομο, σ΄ ένα μικρό ανάχωμα, υπάρχει από το 1938, το πέτρινο εικόνισμα των αγίων Κων/νου και Ελένης, δωρεά του Γεωργίου Δ. Πολυχρόνη.

Πριν από λίγα χρόνια, ο αείμνηστος Παναγιώτης Αυγέρης χρηματοδότησε κι επέβλεψε την κατασκευή ενός  ναού στον ίδιο χώρο, ο οποίος ναός ολοκληρώθηκε και στέκει πανέμορφος και περιμένει κάθε χρόνο στις 24 Αυγούστου (του αγίου Κοσμά του Αιτωλού) τους πιστούς να έλθουν στη θεία λειτουργία. [Δε γίνεται στις 21 Μαΐου όπως θα έπρεπε, γιατί την ημέρα εκείνη γίνεται πανηγύρι στη Δάφνη και η παράδοση θέλει τους Χρυσιώτες να πηγαίνουν εκεί από τότε που αποτελούσαμε ενιαία κοινότητα ως «Μεγάλο Χρύσου».]

 

ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ

ΠΑΛΑΙΟΜΟΝΑΣΤΗΡΟ

Στον πλαϊνό λόφο απ’ αυτόν του Προφήτη Ηλία, στη συνέχεια της ίδιας κορυφογραμμής, νοτιοανατολικά του, στη θέση Κιτσέλα, βρίσκονται τα απομεινάρια κάποιου μοναστηριού. Διακρίνεται η δεξαμενή νερού και κάποιες αποθήκες και τοιχία. Παλαιότερα βρισκόταν σκόρπια και κάποια απομεινάρια εκκλησιαστικών σκευών (καντηλιών κ.ά.). Δεν είναι γνωστό πότε λειτούργησε και πότε καταστράφηκε. Ακόμα και οι πιο παλιοί δεν έχουν σχετικά ακούσματα. Λέγεται πως ήταν αφιερωμένο στον Άγιο Βλάσιο. Ίσως η τοποθεσία  Αμπέλια που βρίσκεται πλησίον του και κυρίως η τοποθεσία παλιάμπελα να συνδέονται με το Παλιομονάστηρο.

ΠΑΛΙΟΚΛΗΣΙ ΚΑΙ ΚΑΛΟΓΕΡΙΚΟ

Ακριβώς απέναντι από το συνοικισμό Γούρδεση και βορειοανατολικά του λόφου Άνεμος, μεταξύ των τοποθεσιών Μακρύλακας και Μηλιά περίπου, υπάρχουν χαλάσματα και η περιοχή λέγεται Παλιοκλήσι. Κάποιο χωράφι εκεί κοντά έχει την ονομασία Καλογερικό.

Απέναντί τους προς τον  αυτοκινητόδρομο που πηγαίνει προς Κερασοχώρι και συγκεκριμένα στη θέση Βαρκά, υπάρχει πλήθος μνημάτων που ανευρίσκονταν κατά την εκσκαφή των προς καλλιέργεια χωραφιών, καθώς επίσης και τμημάτων εκκλησιαστικών σκευών, γεγονός που μαρτυρά την ύπαρξη νεκροταφείου και εκκλησίας στον τόπο αυτό. Πιθανόν το νεκροταφείο να ήταν κοινό με τους ναούς Παλιοκλήσι και Καλογερικό.

ΠΑΛΙΟΜΟΝΑΣΤΗΡΟ ή ΜΟΝΑΣΤΗΡΑΚΙ

Στον παλιό βατό δρόμο προς το χωριό Άγιος Δημήτριος,  μετά τα Αμπέλια, στη θέση Χανιά, υπάρχει πιο πάνω από τη ρεματιά του Γαβρενίτη ένας μικρός λόφος (σύρραχο). Εκεί πάνω βρισκόταν ένα μικρό μοναστήρι και ο λόφος λέγεται Παλιομονάστηρο ή Μοναστηράκι.

ΔΙΑΣΕΛΟ

Περνώντας τον ποταμό Γαβρενίτη, μετά το χωριό του Αγίου Δημητρίου, στην περιοχή Διάσελο, υπάρχουν ερείπια και λέγεται πως εκεί υπήρχε μοναστήρι.